Yusuf Kaplan anlatıyor;

Suriye’de bir tarihçi ile konuşuyorduk. Bir ara “Peygamber ne yapmıştır ?” diye sordum. Fransızca “Liberté, égalité, fraternité” (Özgürlük, adalet, kardeşlik) dedi.

Tamamen kendi tarihi koşulları içerisinde, belirli bir coğrafyada ve belirli bir toplumun/toplumların değerleri doğrultusunda ortaya çıkmış olan Fransız Devrimi’nin slogan kavram üçlemesi; Özgürlük, adalet, kardeşlik.

Kendi değerler dünyasını ve tarihini dahi Batılı değerler ölçüsü ile niteleyip tanımlamak nasıl bir savrulmadır insan tarif edemiyor. Kalakalıyor !

Daha iyi ifadelerle;

Frantz Fanon;

Sizi sömürgeleştiren yabancıların sizde yarattığı en büyük yıkım, zamanla sizin kendinize onların gözüyle bakmanızı sağlamalarıdır.

Cemil Meriç;

Türk aydını efendisinin ilaçlarını aşıran ahmak uşak gibidir.

Hani “Doğu’nun Paris’i”, “Niye bizim de bir Steve Jobs’umuz yok”, “İslam dünyasının ‘Reform’a ihtiyacı var”, “İslam’da Sosyalizm” ve benzer minvallerde köhnemiş, şaşırmış, kendinde (vaz)geçmiş söylemlere kah gülüp, kah karşı çıkıyoruz filan ama bu örnek bambaşka bir şey…

Bu hatıra anlatanın “bu adamın yazdıklarını çöpe atmak lazım” cümlesiyle bitiyordu biraz da öfkeyle. Tarihe, kendisi olmaktan çok uzak bir şekilde başkalarının gözlükleriyle, hatta yer yer başkasının gözleriyle bakıyorsanız, sonra da başkalarının aynasında değerlendiriyorsanız onu, hakikaten çöp olarak nitelenebilirdi yazdıklarınız.

Anadolu’nun son derece ortalama bir şehridir. İki çift karşılıklı olarak geçirdikleri tatilden, gittikleri yerlerden konuşmaktadırlar. Çiftlerden biri Akdeniz’deki bir tatil beldesini övmektedir. Diğer çifte
gitmelerini tavsiye etmekte, ne de güzel bir yer olduğunu hevesli hevesli anlatmaktadır. Vurucu cümlesini sonra saklamıştır. “Suriyeliler yok hiç !”. Son cümlenin, bir tatil beldesinin güzelliğine övgü olarak ifade edilmesinin şaşırtıcılığı yetmemiş olacaktır ki bu kısa film son derece vurucu bir başka cümle ile biter;

“Bir tek Lübnanlılar var ama onlar da Fransızca konuşuyor…”

Bu kısa film yüzyıllar süren bir kendini kaybedişin keskin bir özeti mi ?

Kapalı göz, yaralı bilinç Batı hayranlığı ve Arap düşmanlığı özelinde
kapalı göz, yaralı bilinç yabancı düşmanlığı bir arada. Nasıl ?

“Hayranlık mutlak taklit getirir. Kime hayran olduğunuza dikkat edin !” demişti bir güzel insan. Bu kadar hayran olursan bu kadar benzersin ancak.

1.Diğer spor branşlarına oranla, futbolda, takımı oluşturan oyuncuların bireysel kabiliyetlerinin toplamından daha kabiliyetli bir takım ortaya çıkarabilme ihtimalinin her daim güçlü olması.
Her birinin cebinde 5 lira bulunan 10 kişinin bir araya geldiklerinde 50 liradan çok daha fazla çıkarabilmeleri güzel şey : )
Biraz irrasyonel-akıl dışı gibi, ama değil aslında.

2.Diğer spor branşlarına oranla, sayı, skor(futboldaki tabiri ile gol) çeşitliliğinin tahayyül edilemeyecek kadar fazla olması.
Röveşatadan aşırtmaya, frikikten penaltıya, voleden kafa gollerine, uzaktan atılan gollerden kendi kalesine atılan gollere varana dek.

3.Diğer spor branşlarına oranla, oynayabilmek için illâ da özel bir ekipmana, özel bir sahaya/salona, hatta bazen bir topa dahi ihtiyaç duyulmaması.
Evin salonundan saha, gazoz kapağından top, mermer taşından kale direği olabilir pekalâ. Bu da futbolun her zaman her yerde oynanabilen bir oyun olmasını sağlar.

4.Diğer popüler sporların(basketbol, henbol, voleybol, tenis vs.) insanın daha maharetli uzvu olan eli ile oynanmasına karşın, futbolun ayak ile oynanması.
Bu çok daha zor ve çok daha tuhaf bir şey aslında. Belki büyülü bile. Zira ayaklara hükmedebilme insanoğlunun pek alışık olduğu bir şey değil.

5.Diğer spor branşlarına oranla, futbolda oyun kalitesinin ve üstünlüğünün skora eşlik etmeme ihtimalinin çok daha yüksek olması.
30 şut atıp 20 korner kullandığınız, rakibi kendi ceza sahasına hapsettiğiniz bir maçta galip gelemeyebilirsiniz. Hücum oyuncularınız tek bir doğru son vuruş yapamayabilirler, bir kaleci kalesinde devleşebilir, direkleri geçemeyebilirsiniz. O yuvarlak top bir türlü içeri girmeyebilir.
Ya da aksi istikamette kaleye attığınız tek şutla maçı galip bitirebilirsiniz.

Bu ihtimaller her daim mevcuttur. Bu da oyunu kağıt üstündekinden daha tahmin edilemez, ele avuca gelmez bir hale getirir. Oyuna bir çeşit şans-bilinmezlik faktörü katılır. Bir çeşit gizem dahil olur.

6.Diğer takım sporlarına oranla saha boyutları ve oyuncu çeşitliliği hücum çeşitliliğini o kadar arttırır ki her bir hücum girişimi yeni bir şeyler olabilme ihtimalini de beraberinde getirir. Her yeni hücumda, atak organizasyonunda bir yenilik, bir başka estetik vaâdi de bulunur.

7.Bütün bu yaygınlık ve sevilirlik gerekçelerinden sonra ve bunlarla beraber, futbol modern dünyanın sunduğu, edinilmesi en kolay cemaat aidiyetini ve birliktelik duygusunu sunuyor. Bir tanımlanma biçimi haline dönüşüp bir kimlik öneriyor. Bir futbol takımının taraftarı olmak o kişinin kimliğinin belirleyici faktörlerinden birisi olabiliyor, aslî bir tanımlanma biçimine dönüşebiliyor. Aynı takımın taraftarları arasında bir birliktelik ve cemaat hissi oluşuyor. Hayatın diğer alanlarında karşılık bulamayan bu aidiyet ve cemaat hissi futbol dünyasında karşılık buluyor.

8.Bütün bu yaygınlık ve sevilirlik gerekçelerinden sonra ve bunlarla beraber, futbol modern dünyanın ürettiği “boş zaman” kavramının en ucuz, en kolay erişilebilir doldurucularından birisi.

Bütün bunlar aynı zamanda neden bu kadar oynanıp, izlenip, takip ediliğinin de sebepleri.

Bir bayram günü Karadeniz’in bir köyüne çevre köylerden bir deli gelmiş. Tabi bayram günleri delilerin hasılat günü olduğu için köyün esas delisi Ahmet bu işe fena bozulmuş. Aslında tam deli de değilmiş, yarım deliymiş Ahmet. Kendi ekmeğine ortakçı gelen bu deliye ayar olmuş. Bir bahaneyle sıkı bir kavgaya tutuşmuşlar. Sonra bu ikisini binbir güçlükle ayırmış köylüler.
Biri “Yahu Ahmet eldureceğudun uşağu, nabaysun” demiş.
Ahmet; “Ee ne yapayidum, anama söveyi!”.
Diğer bir köylü “E oğlum, söveyise söveyi, delidur işte daa” demiş.
Ahmet’in cevabı ibretlik; “E iyi de delidur diyeysinuz ama hep benim anama söveyi. Deli olsa bi sefer de kendi anasına söver !”

Evet müslüman ülkeler pek çok açıdan yeterince güçlü ve donanımlı değiller.
Evet müslüman ülkeler birlikte hareket edemiyorlar.
Evet müslümanlar dinleri İslam’ı hakkıyla yaşamıyorlar.
Evet müslüman ülkeler birbirileri ile fena halde tefrika halindeler.

Ve lakin ki ölenler hep müslümanlar ! Hep bizim anamıza küfrediliyor !

Müslüman ülkelere ve müslüman halklara yukarıda saydığım ve haklı buluduğum bu eleştirileri getirmeyi tek başına geçerli ve yeterli bulanlardan gına geldi.

Eyvallah, doğru dediniz. Amma bir kere de onlara küfredin(eleştiri getirin, isyan edin) arkadaş !

Ya da bir kere de ölenlerin hep müslümanlar olduklarını görün !

Güzel bir haber. Duymamış olanlar duyar belki.

İslam’ın ortaya çıkışından günümüze dek âlimler, kitaplar, mimarî eserler, şehirler, seyahat yolları, tarihi hadiseler, kurumlar, ekoller, düşünce dönemleri ve belki de en önemlisi bütün bunların zaman-mekan-fikir düzlemlerinde birbirileri ile olan ilişkisini ortaya koyan harikulade bir çalışma, fevkalâde bir imkan.

“Parçaları Yeniden Birleştir ve Küreyi Keşfet”

Son derece güzel ve kullanışlı tasarlanmış olan internet sitesi şurada; https://www.islamdusunceatlasi.org/

Aynı zamanda 3 cilt halinde basılmış olan kitap hali de bulunuyor.

İslam Düşünce Atlası (İDA), İslam düşünce geleneğini başlangıcından günümüze gelinceye değin, zaman-mekân-öğreti-ekol değişkenleri etrafında tanıtmayı amaçlayan bir kitap ve web tabanlı programlar geliştirme projesidir. İslam Düşünce Atlası, İslam düşüncesini, onu taşıyan tarih, aktaran metinler, oluşturan kişisel ve kavramsal ağlar, somutlaştıran kurumsal yapılar ve nihayet ona sahiplik eden coğrafî ve kültürel havzalar içerisinde anlamaya davet etmektedir. Tarihî-kültürel hafızamıza süreklilik kazandıracak yeni bir dönemlendirme teklifi ve önerdiği kapsamlı ilişkiler mantığı ile İslam düşüncesine dair bütüncül bir okuma önerisi olarak öne çıkan İDA, üç yılı aşkın bir süre boyunca Türkiye’nin önde gelen İslam düşünce tarihi araştırmacılarına, tasarım uzmanları, yazılımcılar ve harita mühendislerinin eşlik etmesiyle meydana gelmiştir.

İslam Düşünce Atlası, karmaşık ilişkileri web tabanlı programlar yoluyla takip edilebilir bir tarzda formüle etme amacı güden üç kavramsal haritaya ve bu haritalar aracılığıyla aktarılan malumatı taşıyacak bir düşünce tarihi omurgasına sahiptir: Zaman Haritası, Kitaplar Haritası, Kişiler Haritası ve İslam düşünce tarihi için yeni bir dönemlendirme teklifi içeren, haritalarla desteklenmiş, dönemlere göre ekol bazlı değerlendirme yazıları. İDA, bu bileşenler üzerinden şu soruların cevaplarını vermeye çalışır: Düşünce kim tarafından, ne zaman, nerede, nasıl, ne tür okul gelenekleriyle ilişki içerisinde, hangi yollardan geçerek, ne tür etkileşimlerle ve hangi metinsel gelenekler aracılığıyla üretilmiştir? Bu soruların cevaplarını merak edenler için, İslam Düşünce Atlası, benzersiz bir düşünce tarihi okuması vadediyor.

Sömürge zihin ve sömürge aydın üzerine bir kaç derleme;

Cezayir’in Fransaya karşı verdiği bağımsızlık savaşında (1954-1962) Cezayir saflarında yer alan, Fransız eğitimli bir sosyolog, düşünür Frantz Fanon‘dan;

Sizi sömürgeleştiren yabancıların sizde yarattığı en büyük yıkım, zamanla sizin kendinize onların gözüyle bakmanızı sağlamalarıdır.

Cemil Meriç‘ten;

Türk aydını efendisinin ilaçlarını aşıran ahmak uşak gibidir.

Malcolm X bu durumu şöyle özetliyor;

Ev zencisi sahibine her zaman iyi baktı. Arazi zencisi kontrolden çıkacak olsa ev zencisi onu geri tarlaya bağlardı, araziye gönderirdi. Ev zencisinin bunu yapması şaşılacak bir şey değildi. Çünkü ona arazi zencisinden daha iyi yaşam koşulları garanti edilmişti. Yemeği daha iyiydi, daha iyi giyinirdi, daha iyi evde kalırdı. Efendisinin dibinde yaşardı. Ya efendisinin evinin çatı katında ya da bodrumunda yaşardı. Efendisi ne yerse o da ondan yerdi. Efendisi ne giyerse ev zencisi de ondan giyerdi. Konuştuğu zaman aynı efendisi gibi konuşurdu, güzel bir lehçe ile.
Ve efendisini efendisinden bile çok severdi. Bundan dolayı efendisinin incinmesini hiç istemezdi. Eğer efendisi hasta olursa “patron, nasıl da hasta olduk yahu” derdi. Efendisi hasta oldu diye adam da hasta olurdu. Efendisinin evi tutuşsa alevleri söndürmeye çalışırdı, efendisinin evinin yanmasını istemezdi. Efendisinin malına efendisinden daha çok sahip çıkardı. Bu işte ev zencisiyidi.

Bunun sinema dünyasında en güzel örneklerinden biri Tarantino’nun Django Unchained (Zincirsiz) filminde mevcut. Filmde Samuel L.Jackson’ın canlandırdığı Stephen karakteri, Afrika kökenli kölelerin çalıştırıldığı arazilerin sahibi olan efendisinin malikânesinde uşaktır. Kendisi de Afrika kökenlidir. Ve fakat efendisinin Afrika kökenli kardeşlerine reva gördüğü zulmü, neredeyse efendisinden daha çok içselleştirmiştir.


Sanırım en esaslısı Rasim Özdenören‘in “Yumurtayı Hangi Ucundan Kırmalı” isimli kitabındaki şu müthiş hikaye;

…
Film bir kovboy filmi ancak pek alışık olmadığımız, örneğine az rastlanan çok özel bir durum var. Beyaz kovboyların arasında bir tane de “zenci” kovboy var. Bilirsiniz bu tür filmlerde beyazlarla Kızılderililer arasında bitmek tükenmek bilmeyen bir mücadele olur.

Kızılderililerle beyazlar yine savaşıyorlar. Beyazlar Kızılderililerin vatanlarını, topraklarını işgal etmek istiyorlar. Beyazlar güçlü ve her türlü hileye ve şeytanlığa başvuruyorlar. Savaş sürüyor ve Kızılderililer daha fazla dayanamıyorlar ve savaşı kaybediyorlar.

Kızılderili kahraman savaşçı sonunda esir alınıyor ve bir direğe bağlanıyor.Ona türlü türlü işkenceler yapılıyor.

Kızılderili savaşçı çok onurlu. Kötülere, zalimlere boyun eğmiyor. Onun için“beyaz” demek, “kötülük” demek “zulüm” demek!

Beyaz kovboyların reisi bitkin ve perişan Kızılderili savaşçıya dönüyor ve diyor ki :

“Ne kadar direnirsen diren işte elimdesin, esirimsin, kölemsin kaybettiğini anla ve diz çök aman dile, yalvar, çizmelerimi öp seni bağışlayayım!”

Kızılderili kahraman hiç istifini bozmuyor, başını eğmiyor ve beyaz reise dönerek diyor ki:

“Seni anlıyorum beyaz adam! ‘Beyaz’ demek kötülük demek acı demek!” Sen de kötüsün, sen de zalimsin, sen de şeytansın! Senin işin bizi topraklarımızdan sürmek, Kızılderili öldürmek, soyumuzu kurutmak. Senden zerre kadar şefkat, merhamet ve nezaket beklemiyorum ancak benim anlayamadığım, beni asıl yıkan başka bir şey!”

Sonra zenci kovboya dönerek diyor ki:

“Bu kara beyaz adama da ne oluyor! O niçin bizim yanımızda değil! Niçin sizin yanınızda!

İstatistikler fena halde revaçta. Çok âmiyane olacak amma, yine de söyleyeyim; istatistikler bir olguyu, bir durumu anlamak, aydınlatmak için faydalanılacak rakamsal veriler anlamında araç olmaktan çıkıp, amaç olma yolunda ilerlemektedir. Bu anlamda asıl yerinden uzaklaşıp, olayın bizatihi kendisi haline gelen rakamlar insanın gözünü kör edişinin resmidir. Gözü bakmaktan görmeye geçiremeyişin canlı bir örneğidir aynı zamanda. Daha kavramlaşmış haliyle “niceliğin egemenliği”dir.

Filmin puanının on üzerinden kaç olduğu kadar kaç kişinin oy verdiği, hangi yaşlardan ve hangi memleketlerden insanların oy verdiği, bu oy verenlerin hangi sinema beğenisine ve anlayışına sahip olduğu, filmin hem kategorik olarak, hem amaçsal ve eylemsel olarak türünün ne olduğu, anlatım dili, bütçesi, oyuncuları ve filmin hitap ettiği kitlenin kimler olduğu gibi niteliğe dönük bilgiler de önemlidir. Hatta daha önemlidir. Bunlar göz önüne alınmadığında Godfather, Schindler’s List, The Shawshank Redemption, Fight Club, The Matrix, Forrest Gump veya işte The Usual Suspects gibi genel beğeni görmüş, kült meretebesine erişmiş filmler gözden kaçmayabilir belki. Ama sizin kişisel beğeninize ve arayışınıza uygun, hatta belki fena halde vurulacağınız filmleri ıskalayabilir veya azımsayabilirsiniz. Ya da aksi istikamette, Oscar öncesi cilalanmış, allanmış pullanmış Hollywood fiyaskoları ile zamanınınızı israf edebilirsiniz, aldanabilirsiniz, ketenpereye gelebilirsiniz. Rakamların hilekârlığına tav olabilirsiniz. Zîra hileler çoğu kere rakamlarla yapılır.

Futboldan dem vurmadan olmaz. Vuralım;
İsabetli pas sayısı kadar bu pasların sahanın hangi bölgesinde, ne yönde, ne amaçla -çaresizlik neticesi olarak mı, geçiş oyununu kurmak adına mı, tempoyu ayarlamak adına mı veya zaman geçirmek için mi- yapıldığı, nasıl futbol oynayan bir rakibe karşı ve skor kaç kaç iken yapıldığı türünden yine niteliğe dönük sorular da önemlidir. Hatta daha önemlidir.

Kaleye atılan isabetli şut sayısı kadar isabetin tanımının ne olduğu da önemlidir, şutun nereden ve nasıl bir hücumun sonucu atıldığı da önemlidir, skor ve rakip de önemlidir. Kaleyi tutmayan ama direği yalayan 5 şutunuz varken istatistiksel anlamda çuvallamak nereye düşer. Köşe vuruşundan yaptığınız dümdüz kesme asist diye kayıtlara geçerken, bir hücumu kafasında oynayıp, arkadaşlarına rollerini dağıtıp, sonra da o hücumu golle neticelenecek şekilde kuran orta saha oyuncusu sırf gol öncesi son pası vermediği için asist yapmamış ve böylece istatistiksel anlamda boşa mı çalışmıştır ? Falanca oyuncu kaç maç kurtarmış, kaç golü, kaç asisti varmış türünden sorular oyun yapısı itibariyle, yaptıkları istatistiksel bağlamda bir yere oturmayabilecek oyuncular için oldukça adaletsiz cevaplarla noktalanabilir. (Söz gelimi Beşiktaş’lı Oğuzhan Özyakup son derece az asist ve gol ile bitirir sezonları. Ama son 3-4 yıldır istikrarlı bir şekilde memleketin güzel futbol oynayan yegâne takımının kurgusundaki en önemli elemanlardan biridir. Hâkeza Atiba Hutchinson da öyledir.)

Topa sahip olma oranı kadar, sahip değilken neler yaptığınız, sahip olduğunuz top ile ne yaptığınız, topu nasıl kazandığınız ve yine nasıl futbol oynayan ve ne çapta bir rakibe karşı yaptığınız soruları da önemlidir. Hatta daha önemlidir.

Popüler müzik uygulamalarından Spotify‘ı bu bağlamda ele alırsak mesela, size sürekli popüler olanı boca eden bir teması, bir eğilimi vardır. “En popüler şarkılar”, “En çabuk yayılmış şarkılar”, “Dünya çapında en çok dinlenenler”. Sanatçı sayfalarında da o sanatçının en çok dinlenen şarkıları gözünüzün en kolay göreceği, elinizin en kolay erişeceği yerdedir.

Youtube size en çok izlenenleri işaret eder, en popüler videoları gösterir.

Haber siteleri en çok okunanları(pardon tıklananları),

Film siteleri en çok izlenenleri,

Sözlükler ve Twitter en çok konuşulanı

Sanal marketler en çok satılanı…

Meselenin bir diğer tehlikeli boyutu insan zihnini rakamlarla çıkarımlar yapmaya, rakamlar doğrultusunda arayışlar ve beğenilere tâbi olmaya sevk edişidir. Sizi ana caddelerden ayrılmamaya zorlar. Ana akımdan kopamaz hale gelebilir, ara sokaklara girmeye cesaretiniz ve şevkiniz kalmayabilir. Eğilimleriniz, beğenileriniz popülerleşebilir, hatta sadece popüler olana doğru meyil kazanabilir.

Velhasılı kelâm istatistik, rakamlar ve verilerin niceliksel bütünüdür. Çoğu zaman işlenmemiş ve hamdırlar. Bunları niteliklerinden ve bağlamlarından kopuk bir şekilde okumaya, anlam çıkarmaya çalışmak sığ ve güdük analizler, çıkarımlar ile neticelenir.